Warehouse Management

น้ำท่วมครั้งใหญ่ปี พ.ศ. 2554 (Flood in 2011)

ช่วงนี้มีฝนตกติดต่อกันหลายวันเหลือเกินทำให้หวนนึกถึง ครั้งหนึ่งของ “น้ำท่วม” ที่เกิดขึ้นใน ปี พ.ศ. 2554 นั้น บังเอิญเข้ามาในชีวิตของคนทำโรงงานและคลังสินค้าหลาย ๆ คนครับ วันนั้นฟ้าครึ้ม ฝนตกไม่หยุด ทั้งวัน ติดต่อกันนานมาก เริ่มมีข่าวว่าพื้นที่หลายพื้นที่เริ่มเข้าสู่ภาวะน้ำท่วมแล้ว ใครที่ไม่อยู่ในเส้นทางน้ำผ่านอาจจะเฉยๆ.. แต่ในครั้งนั้น ทางน้ำผ่านสุดท้ายคงไม่พ้น กทม เป็นแน่..แต่ก่อนหน้านั้น 7 นิคมก็ได้รับรู้รสชาติกันทั่วหน้าเลย..

ไม่ว่าจะวางแผนกันแค่ไหน ประเมินกันไว้ดีแล้ว ก็มีเพียงไม่กี่แห่งเท่านั้นที่เตรียมตัวทันและสามารถป้องกันมวลน้ำไม่ให้เข้าไปยังโรงงานหรือคลังสินค้าได้…น้ำที่ท่วมทะลักเข้ามาไม่มีทีท่าว่าจะปราณีเลย…ไหลเข้าไปหมด…แล้วสุดท้าย ก็ไม่มีสิ่งใดเหลือ ประตูรั้วที่เคยต้องเปิดถึงจะเข้าได้ บัดนั้นไม่สามารถขว้างเรือพายได้อีกต่อไป…พายเข้าไปได้อย่างสะดวก.. รปภ จะต้องอยู่ด้วยอาหารประทังชีวิตที่มี เพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของสินค้าภายในคลัง..

ส่วนคนที่เหลือ ก็ต้องไปหาที่แห้ง ๆ ไปลุยกันต่อ…เปิดคลังชั่วคราว เก็บสินค้าที่รออยู่ที่ท่าเรือ ความโกลาหลมากมายที่เกิดขึ้น ความต้องการขายของของลูกค้ายังคงอยู่อย่างคงทน (ทั้ง ๆ ที่ตอนน้ำท่วม กทมนั้น ไม่เห็นมีใครซื้อ ก็ขอให้เอาของเข้าห้างให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้..) ระบบต่าง ๆ ที่ต้องกู้คืนมาเพื่อให้สามารถทำงานกันต่อไปได้ คนงานที่ต้องจากบ้านไปทำงานที่อื่น ประสบการณ์ใหม่ที่ไม่เคยเจอกัน.. ทุกอย่างวุ่นวายไปหมด..

แต่ลมฟ้าอากาศยังเมตตาแก่เรา..หยุดตก และรอให้น้ำระบายออกไปจากพื้นที่ท่วม มวลน้ำใจของประชาชน ด้วยความรักของพ่อหลวงรัชกาลที่ 9 ที่ทรงมองกาลไกลกว่าที่ใครจะมองจึงดำหริสร้างคลองลัดโพธิ์ขึ้น..น้ำได้ลดลง..ทุกอย่างที่ลอยน้ำ กองที่พื้น..จากสินค้าที่สร้างมูลค่ากลายเป็นกองขยะมหาศาล..ความเสียหายที่เกิดขึ้น ต้องทดแทนด้วยอุปกรณ์ใหม่ที่ต้องสั่งเข้ามา…ลูกค้าที่ยังต้องขายของ…ยังคงต้องการนำสินค้ากลับมาจัดจ่ายให้เร็วที่สุด…การย้ายถิ่นฐานกลับของพนักงาน…สุดที่จะบรรยายเป็นคำพูดได้..

การคิดนำเรื่องการหาแผนสำรอง (BCP : Business Contingency Plan) จึงกลายเป็นการรักษาแผลใจระยะยาวที่หลายๆลูกค้าต้องการ… แผนสำรองเหล่านี้คืออะไรบ้างสำหรับคลังสินค้า…มีทั้งการเรียนรู้ระบบบการพยากรณ์อากาศ อ่านระดับน้ำ การประเมินว่าจะย้ายสิ่งใดไป แหล่งที่พักและอุปกรณ์ใช้งานยามฉุกเฉิน คลังสินค้าที่ใหญ่เพียงพอ ตู้เก็บอุณหภูมิทุก ๆ ระดับอุณหภูมิ…และที่ขาดไม่ได้คือ การซ้อมเสมอจริงว่าเกิดภัยพิบัติขึ้น…

การจัดเตรียมไว้เสมอ หรือความไม่ประมาทนั้น เป็นสิ่งจำเป็น..ลองหันกลับไปตรวจสอบดูนะครับว่า คลังสินค้าของคุณมีเรื่องเหล่านี้จัดเตรียมไว้มากพอรึยัง…หากว่ายัง คิดเผื่อไว้ก้ไม่เสียหายนะครับ… อย่างน้อย ๆ เวลาเกิดเรื่องขึ้น จะสามารถควบคุมสถานการณ์ได้ดีขึ้นครับ…

สินค้าถึงมือลูกค้าแล้วจบ จริงหรอ? (Are you sure? that is the end of work)

ไม่ว่าจะส่งแบบถึงมือด้วยการส่งตรงแบบ ไปรษณีย์ / ส่งด่วน หรือจะแบบส่งสินค้าไปยังร้านค้าต่างๆ หรือ โรงงานก็แล้วแต่นั้น เวลาที่ทำงานจริงนั้น ไม่เคยได้จบที่ส่งเรียบแล้ว และจากลามาเลยนะครับ เอาจริง ๆ หลาย ๆ คนคงเคยพบเจอกับปัญหานี้กันครับ สำหรับคนที่เรียน Logistics นั้น จะไม่ค่อยได้คำนึงในส่วนนี้เท่าไหร่ เพราะการเรียนนั้นอาจจะมองไปข้างหน้า หรือเดินทางเดียว และถึงแม้นว่าหนังสือเรียนก็ยังระบุว่า มีการย้อนระบบการจัดส่งสินค้า (Reverse Logistics) ก็เถอะครับ ที่เคยได้เจอ ๆ มา ผมเห็นกุมขมับกันทุกรายครับ..

มีกรณีศึกษาหนึ่งครับ เป็นสินค้ารองเท้ายี่ห้อหนึ่ง เค้าว่าถูกเสมอ นั้น เมื่อไม่นานมานี้ มีการคืนสินค้ากลับมาที่คลังสินค้าจากร้านค้า แต่อยู่ในภาวะที่ทีมงาน วุ่นวายมาก จึงมัวแต่สนใจเรื่องการจ่ายสินค้า จนลืมการจัดการกับสินค้าคืน (Return) นั้น ถุกละเลยจากคนที่ต้องดูแลสินค้าคงคลัง (Inventory Admin) เชื่อไหมครับ ด้วยผลจากการละเลยที่เกิดขึ้นนั้น ทำให้จะต้องแก้ไข จัดแจงปรับปรุงการทำงานกันยกใหญ่ เพราะ….มีสินค้าที่ “หาไม่เจอ” มหาศาลครับ ทั้งหยิบสินค้าผิดที่ไปจ่าย ทั้งไม่ได้รับเข้าระบบ ส่งผลลูกโซ่ (ไม่ใช่แชร์ลูกโซ่นะครับ อันนี้เจ้าหนี้ไม่มีหนีสักคน)…ไม่มั่นใจว่าทุกวันนี้แก้ไขได้แล้วหรือยังนะครับ แต่ผมจะมาขอเสนอวิธีการแก้ไขด้วยวิธีการทำงานทั่วไป แต่แก้ไขปัญหานี้ได้ครับ

วิธีการจัดการของคืนนะครับมีวิธีง่ายๆ ดังนี้ครับ

ทำเดี๋ยวนี้ (Just Do It)– ทางคลังจะต้องไล่ตามเคลียร์สินค้าเหล่านี้เข้าคลังทันที เพื่อป้องกันปัญหาอีกมากมายเช่น การไล่อายุสินค้าก่อนหลังกับสินค้าในคลังที่มีอยู่ การแยกสินค้าเข้าพื้นที่จัดเก็บเฉพาะ (Quarantine Area/Location)
ทำไม่ทันก็ชี้บ่งซะ (Identify) – ระบุเสมอครับว่า รับกลับมาเมื่อไหร่ จัดการกับสินค้าเหล่านี้ไปถึงไหนแล้ว และต้องบันทึกอะไรลงในระบบบ้างและระวังอย่าปล่อยให้ข้ามเดือน นะครับ แผนกบัญชี จะถามหา…
ชี้บ่งแล้ว อย่าลืมมาไล่เคลียร์ (Follow up) – ห้ามพลาดนะครับ ตามซะ อย่าปล่อยให้แอดมินในคลังมาบอกว่า “ตามแล้ว ๆ ลูกค้ายังไม่ตอบ” เท่าที่เคยเจอมา ไม่พลาดครับ เดาไว้ได้เลยว่า ยังไมได้ตามแน่นอน ….พลาดแล้วไม่สนุกเชื่อผม

สินค้าที่ผมยกตัวอย่างมากนั้นอาจจะยังดูไม่ซับซ้อนนะครับ..แต่หากคุณลองคิดถึงสินค้าคืน เช่น กล่อง Router จาก ค่ายผู้ให้บริการอินเตอร์เนตแต่ละเจ้านั้น เจ้าของสินค้าจะต้องถูกตรวจสอบด้วยตัวแทนการตรวจบัญชี (Financial Auditing) ดังนั้น สินค้าแต่ละตัวที่มี Serial นั้น จะต้องย้อนกลับมาให้ครบถ้วน ลงกล่องที่ถูกต้อง….และหากไม่ครบเล่า เราจะทำอย่างไร จะต้องอ้างอิงยังไงให้ Auditor เชื่อว่า คืนมาจริงๆ แค่นี้ และจะลงบันทึกเข้าไปว่า สูญหายไปอีกเท่าไหร่ นะครับ หลาย ๆ คนอาจจะรำคาญเวลาที่ต้องโดนตรวจสอบ แต่เชื่อเถอะครับ การทำงานของคุณจะมีผลต่อเนื่องไปหาอีกคนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ครับ..

หากคุณมีโอกาสนะครับ ลองดูมือถือในมือคุณนะครับ เวลาคุณไปเครม (Claim) เนี่ยะ…ไม่ง่ายเลยนะครับเชื่อผม พนักงานที่รับเรื่องของคุณถึงไม่ค่อยชอบทำเรื่อง Reverse logistics เท่าไหร่ครับ รวมทั้งปัจจุบันนั้นยังมีการคืนของจากระบบการค้าออนไลน์ (Ecommerce)…

ดังนั้น ขอยืมคำพูดของผู้ที่เคยสอนงานให้กับผมมาให้เป็นคำเตือนใจเสมอ ๆ กับตัวผมเอง และ ท่านผู้อ่านทั้งหลายว่า “อย่าหลุดมือ” (Don’t Lost Focus) มันอาจจะไม่ได้ใช้แค่ การไล่ตามงานคืนนะครับ แต่ผมเชื่อว่ามันกินใจความกว้างไปถึงการทำงานจริง ๆ ของเรา ๆ ในทุกงานครับ…

กระดูกสันหลังของคลังสินค้า (Warehouse Backbone)

การทำงานของคลังสินค้าในปัจจุบันนั้น คนภายนอกอาจจะมองแค่เพียงว่า เป็นที่รับ-เบิกจ่ายสินค้าไปยังปลายทางได้อย่างเป็นระบบ…แต่ใครเล่าจะรู้ว่า เบื้องหลังของความคล่องแคล่วว่องไวนั้นคลังสินค้าต้องทำงานกันมากมายแค่ไหนเพื่อเตรียมสินค้าจัดจ่ายให้ ถึงมือผู้บริโภค อย่าง ถูกต้อง สภาพดี ตรงต่อเวลา…

ดั่งร่างกายมนุษย์ของเรานั้น เวลาสมองคิดก็ต้องคิดแล้วส่งความคิดนั้นไปยังอวัยวะต่าง ๆ เพื่อทำงานให้เสร็จลุล่วง การรับคำสั่งจากสมองนั้น จึงเปรียบเสมือนความต้องการของลูกค้าที่ส่งมาให้เราทราบว่าต้องการสินค้าเท่าใดหรือวางแผนขายสินค้าไว้อย่างไร…แต่เมื่อเข้ามาแล้วนั้น ก็ต้องแปลคำสั่งเหล่านั้นและส่งต่อคำสั่งเหล่านั้นไปยังอวัยวะต่าง ๆ ร่างการมนุษย์มีโครงสร้างสำคัญคือกระดูกสันหลัง คลังสินค้านั้นก็มี ระบบการจัดการคลัง (WMS – Warehouse Management System) เป็นดั่งกระดูกสันหลังเช่นกัน

หลายคนมองข้ามและคิดเสมอว่า การจ่ายสินค้าไปยังปลายทางได้นั้นคือการสิ้นสุดการทำงานแล้ว โดย “หลายคน” ที่ว่านี้ก็มีพนักงานของคลังสินค้าเอง หรือแม้แต่ตัวผู้จัดการคลังสินค้าก็มีความคิดเช่นนั้นเหมือนกัน..ผลจากความคิดที่มองข้ามการทำงานตามระบบนั้น ก่อให้เกิดปัญหามากมาย เช่น สินค้า “หาย” หรือ “หาไม่เจอ” (ดังที่เคยได้กล่าวไว้ในบทก่อนหน้า)

ดังนั้นการรู้จักว่าระบบการจัดการคลังสินค้า (WMS) นั้นคืออะไร ก็เป็นเรื่องจำเป็นเรื่องนึงเลยนะครับ…ระบบการจัดการคลังสินค้ามีหลากหลายระบบมาก ๆ แล้วแต่บริษัทที่ให้บริการ มีตั้งแต่ระบบเก๊า…เก่า ไปยังระบบที่สามารถมองเห็นสินค้าทั่วทุกมุมโลกผ่านระบบ ๆ เดียวได้ แต่จากหลายบริษัทที่ผลิตนั้น อาจมีชุด ”คำสั่งที่แตกต่างกัน” แต่มี ”หลักการ” เดียวกัน (Different User interface same Logic) มาดูกันครับว่า หลัก ๆ แล้ว หลัการที่ว่ามันมีอะไรบ้าง

ง่าย ๆ ครับ เปรียบเทียบกับการสร้างอีเมล อาจจะทำให้คุณดูแล้วเข้าใจง่ายขึ้นไปเลยครับ….ลองนึกดูนะครับ อีเมล ต้องมีการระบุชื่อ, ที่อยู่, เบอร์ติดต่อ, แหล่งอ้างอิง, รวมทั้งตัวอีเมลก็บันทึกทุกความเคลื่อนไหวของจดหมายในอีเมลของคุณ ในระบบการจัดการคลังสินค้า ก็เช่นกันครับ ระบบจะต้องมีข้อมูลพื้นฐานของการจัดเก็บสินค้า (Master Data) เช่น

– รหัสสินค้า (SKU)

– ชื่อสินค้า (Product Description)

– รหัสผลิต (Lot / batch)

– วันที่ผลิต / วันหมดอายุ (Manufacturing date / Expiry date) เป็นต้น

และยังมีเรื่องการจัดการอื่นๆ เช่น อีเมลที่ส่งเข้าก็เปรียบได้ดั่งการรับสินค้า (Received) และการที่อีเมลที่ส่งออก ก็เปรียบได้ดั่งการจ่ายสินค้าออก (Dispatching/ Delivery) และอะไรคือ Inventory ของ อีเมลหละ ก็ง่าย ๆ ครับ “จดหมาย”ที่คุณรับและจ่ายออกนั้นเอง ความต่างมีเพียงแค่จดหมายนั้นเป็นของคุณ แต่ inventory นั้นเป็นของผู้ว่าจ้างเก็บสินค้านั่นเอง

การออกแบบและทำงานของระบบการจัดการคลังสินค้า (WMS) จึงมีแผนภาพง่าย ๆ ดังแสดงว่าในภาพแล้วนะครับ

สมการง่าย ๆ ครับ Master Data + Logic & Rule -> Procedure

โดยทั่วไปแล้วนั้นระบบจัดการคลังสินค้า (WMS) นั้นจะมีคำสั่งพื้นฐานมาอยู่แล้วนะครับ เหมือนมือถือที่มีคำสั่งโทรออก รับสาย รับข้อความ แต่การจะทำงานเพิ่มเติมในมือถือ เราโหลด App แต่ ใน WMS นั้น ขึ้นอยู่กับว่าโปรแกรมของบริษัทนั้น ๆ ยอมให้ปรับแต่งได้มากน้อยเท่าไหร่นะครับ

และผลลัพท์ของการใช้ระบบนั้นคงหนีไม่พ้นเรื่องการจัดการที่ถูกบันทึกและตรวจสอบ (Track and Traceability) ได้ แต่ยังไม่จบเพียงแค่นี้ ถ้ามองในมุมนึง มันคือข้อมูลมหาศาลที่ใช้ในการจัดการได้หลากหลายมากนะครับ เช่นการดึงรายงานมาวิเคราะห์การพัฒนาปรับปรุงการทำงาน หรือทำรายงานเพื่อทวนสอบกลับกับยอดกับรับส่งสินค้าจริงกับค้นทางและปลายทางเป็นต้น

ในปัจจุบันนี้ ความเข้าใจและความรู้เกี่ยวกับระบบการจัดการคลังสินค้าจึงเป็นความรู้ที่มีค่ามากในสายอาชีพนี้ อย่างที่บอกนะครับ ระบบอาจจะมีหลายบริษัทสร้างขึ้นมา แต่ก็ยังอยู่บนพื้นฐาน “หลักการ” เดียวกัน ดังนั้นหากมีโอกาสได้ข้องแวะ อย่าลืมไปลองดูนะครับ ว่าระบบคลังสินค้าที่คุณได้เล่นอยู่นั้น ทำงานยังไง และมีลูกเล่นอะไรเท่ห์บ้าง จะได้นำมาปรับใช้ให้เกิดประโยชน์แก่งานของคุณครับ

ส่งเสร็จมันต้องแจ้ง.. (POD)

การจัดส่งสินค้าเสร็จสิ้นแล้วนั้น จะรู้ถึงคนอื่นได้อย่างไร ถ้าไม่บอก จริงไหมครับ ศัพท์ทั่วไป ๆ ที่เค้าใช้กันก็ POD (Proof of Delivery) นั่นเอง..โดยปกติขั้นตอนการทำงานก็ง่าย ๆ ครับ..ลูกค้าหรือปลายทางที่รับสินค้าจะได้รับเอกสารจากคนขับรถเสมอ..และก็ต้องเซ็นเมื่อรับสินค้าเสร็จสิ้น เพื่อยืนยันว่าได้รับสินค้าถุกต้องตามใบส่งสินค้า… โดยที่มักจะมีหลาย ๆ แบบเช่นแนบคำสั่งซื้อ (PO) ไปด้วย เมื่อคนขับรถจะออกจากปลายทางก็จะรับเอกสารกลับมาด้วย และนำไปยืนยันกลับคลังและนำไปขึ้นค่าขนส่งกับผู้จ่าย..

แต่รู้ไหมครับ ไอ่การจะเซ็นชื่อเนี่ยะ มหากาพย์ เลยนะครับ ถ้าเป็นดังที่ได้กล่าวมา เราคงได้เอกสารยืนยันตั้งแต่วันถัดไปจากที่ส่ง…แต่ชีวิตจริงนั้น คนละเรื่องเลย..บางทีกว่าจะได้ ก็ 3-5 วัน อันนี้ยังดีนะครับ บางครั้งไปถึง 7 วันก็มีนะครับ (อันนี้เทียบกทม และปริมณฑลนะครับ) บางทีเจอเซอร์ไพร์อีกครับ…เอกสารหายครับ ไม่มีอะไรยืนยันอีก นอกจากลูกค้าปลายทางจะไม่โทรมา ตำหนิ (Complain) มันดูไม่ง่ายจริงไหมครับ..มากคนยิ่งมากความ..ด้วย

เมื่อเวลาผ่านไป…ระบบการสื่อสารท่ดีขึ้น ระบบการเชื่อมต่อข้อมูลดีขึ้น..ความเปลี่ยนแปลงก็เกิด จะเห็นชัด ๆ ก็ ไปรษณีย์ไทยครับ ที่เริ่มมีการนำเครื่องมือ PDA (Personal Digital Assistant) ใช้ ทั้งการยืนยันการส่งสินค้า, ทั้งให้ผู้รับสินค้าได้เซ็นชื่อที่เครื่องได้เลย รวมทั้งยังไม่ทิ้งเรื่องเอกสารเพื่อตรวจสอบระบบอีก…ในวงการคลังมีกันแทบจะทุกยี่ห้อแล้วนะครับ..ก้าวหน้าไปถึงขั้นลง App มือถือ ต้นทุนในค่าอุปกรณ์ลดลงทันที, เข้าถึงได้ง่าย, และผลที่ต้องการก็เกิดขึ้น ทั้งสามารถยืนยันด้วยการเลือกคำสั่ง, ภาพถ่ายหน้าบิล, ลายเซ็นของลูกค้า หรือ จะเป็นการแจ้งปัญหาในการจัดส่งก็สามารถเลือกได้ด้วย App ดังกล่าว…ไม่มีคงถือว่าเชยเข้าไปใหญ่…และปัจจุบัน ก็กำลังพัฒนาไปสู่การทำ App ที่แจ้งกันไปเลยว่าจะให้ไปรับจากไหน ส่งที่ไหน ใครเป็นคนรับ ยืนยันตัวกันได้เลยทีเดียว..

หากยังต้องใช้เอกสาร ระบบการขนส่งก็ยังใช้กันต่อไป..และระบบก็คงควบคู่กันไป…แต่ผมเชื่อว่าอีกไม่นาน ในประเทศไทยจะก้าวเข้าสู่ 4.0 แล้ว หากว่า การพัฒนายังคงมีอย่างต่อเนื่อง..การแทนที่เอกสารด้วยเครื่องมือเหล่านี้น่าจะมาถึงในอีกไม่นานแล้ว…

#WarehouseManagement, #POD, #ยืนยันการจัดส่ง, #PDA, #Complain, #Thailand4.0

จากของหายสู่การจัดการอย่างเป็นระบบ และใช้เทคโนโลยีเข้าช่วย (From Lost to Systematic Controlling)

การจัดการสินค้าคงคลัง (Inventory) นั้น ถูกพัฒนาเรื่อย ๆ มา ด้วยวิธีการทำงานต่าง ๆ โดย วิธีการจัดการให้ความถูกต้องและแม่นยำของสินค้าคงคลัง (Inventory Accuracy) นั้นมีหลากหลายวิธี แต่ผมจะขอแบ่งเป็นขั้นตอนเพื่อให้เกิดความเข้าใจว่า การทำให้สินค้าคงคลังถูกต้องเสมอในทุกกระบวนการ ทำได้จริงหรือไม่

เมื่อสินค้ามาถึงคลังสินค้า หรือที่เรียกว่า สินค้าขาเข้า เป็นช่วงเวลาบาดใจมาก เพราะในมือของเรานั้น จะมีเพียง สายตา เอกสาร และตัวสินค้าเท่านั้น ที่จับต้องได้ หากมีการส่งข้อมูลล่วงหน้ามายังระบบจัดการภายในคลังสินค้า (interface to WMS) ก็ใช่ว่าจะช่วยให้สินค้าคงคลังตรงและถูกต้อง เพราะระบบ WMS ไม่มีลูกตา ดังนั้นในปัจจุบันนั้น หากไม่ได้ใช้ระบบที่ลงทุนมาก ๆ อย่าง RFID (Radio-frequency identification) ก็จะต้องพึ่งพาตัวเรานี่แหละเพื่อตรวจสอบ ซึ่งการทำให้ถูกต้องได้นั้น จะต้องนับทุกชิ้น (ในหลาย ๆ คลังสินค้า ผู้ซื้อตกลงกับผู้ขายเรื่องการคิดเงินคืน หรือ Claim เพื่อลดขั้นตอนในการทำงาน) อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่ก็จะต้องแลกมากับเวลาและแรงงานที่ต้องสูญเสียไป

กรณีที่สินค้าอยู่ภายในคลังหรือพื้นที่จัดเก็บที่เตรียมไว้แล้วนั้น การนับทุกวัน (Daily Cycle Count) ก็เป็นวิธีที่ใช้สำหรับตรวจสอบความผิดเพี้ยนของสินค้าคงคลัง (Stock Discrepancy) ที่อาจเกิดขึ้นได้

และเมื่อถึงการหยิบจ่ายออกไปนั้น การหยิบและจ่ายสินค้าตามใบคำสั่งหยิบ (Picking Slip) ทั้งในส่วนของตรงรหัสสินค้า (Correct SKU), ตรงวันผลิตสินค้า (Correct batch/lot) ตรงจำนวนที่ระบุให้หยิบ (Correct QTY) เป็นการทำให้สินค้าคงคลังถูกต้องการ ได้เหมือนกัน

จากขั้นตอนง่ายของการนำสินค้าเข้าคลัง การนำสินค้าออก และการตรวจสอบสินค้าในคลังนั้น มีส่วนช่วยทั้งสิ้นที่จะทำให้สินค้าคงคลังแม่นยำและถูกต้อง

ทุกวันนี้เล่า เขาทำกันอย่างไร….

มันก็ยังมีหลายแบบนะครับขึ้นอยู่กับต้นทุน ได้แก่

การใช้ Stock Card เพื่อตรวจสอบในพื้นที่จัดเก็บนั้น ๆ ว่าสินค้าตรงกับจำนวนที่ระบุใน Stock Card หรือไม่
การใช้ RDT (Radio Data Terminal) เพื่อเป็นการยืนยันแบบทันทีในระบบ อันนี้ก็ต้องขึ้นอยู่กับว่าระบบ WMS ของคุณนั้นสามารถ วางแผน, รองรับ, ระบุ, ตรวจสอบ ได้ดีแค่ไหน เพื่อชี้แจงตำแหน่งของสินค้า, การเคลื่อนไหวของสินค้า, การทวนสอบต่าง ๆ ระหว่างข้อมูลหลายหลากบนสินค้านั้น เป็นต้น
การใช้ RFID (Radio-frequency identification) นั้น ถือว่าค่อนข้างง่ายเลย เพราะบนสินค้าจะมีระบุตัวสะท้อนสัญญาณที่ออกมาเป็นรหัสที่ระบุไว้บนแต่ละชิ้นสินค้า (ลองดูตัวอย่างง่าย ๆ ได้ที่ร้านหนังสือหรือห้างสรรพสินค้าที่มีเครืองตรวจจับเวลามีขโมย ขโมยหนังสือออกจากร้านนะครับ)

แต่โดยรวมแล้ว ผลของการนับสินค้าคงคลังก็จะเพียงต้องการผลคือ “สินค้าอยู่ถูกที่ไหม”, “จำนวนตรงหรือไม่”, “รหัสผลิตตรงไหม”

ดังนั้นการทำให้สินค้าคงคลังตรงและถูกต้องนั้น มี “หลากหลายวิธีการ” ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว แต่อยู่บน “หลักการเดียว” เท่านั้น คือ ทำอย่างไรให้เรารู้ว่าสินค้าเคลื่อนไหวไปที่ไหน และจะต้องหาเจอเสมอ รวมทั้งสอบกลับได้อย่างชัดเจน (Trackable and Traceability)

ของในบ้านเราก็ไม่ต่างกันนะครับ แต่แค่เราใช้วิธีนึก ไม่ได้ใช้ระบบเท่านั้น!

แผนการจัดรถ (Truck Plan)

ส่วนใหญ่คนคลังมักมองข้ามแผนการจัดรถขนส่ง ทำงานไปก็ไม่ได้คิดอะไร แค่หยิบสินค้าให้เสร็จตามกำหนดที่ตกลงเป็นจบ..แต่เมื่อเราก้าวข้ามระดับการทำงานที่เพียงมองแค่งานของตัวเอง จะรู้ว่า ไม้ที่เรารับมาและจะส่งต่อไปนั้นสำคัญมากครับ..

ไม้จากทีมคลังนั้น จะส่งมอบไปยังทีมขนส่งเพื่อจัดส่งไปยังร้านค้า…มองจากอีกมุมแล้ว เผลอ ๆ ทีมขนส่งนี่จะดูสำคัญกว่าทีมงานคลังด้วยซ้ำ แต่ในที่นี้ ผมมองในมุมลูกค้านะครับ..ทุกทีมสำคัญหมดนะครับ เพราะสินค้าจะถึงมือของลูกค้าได้นั้น ต้องร่วมมือร่วมใจกันทำครับ..

คราวนี้มาดูกันครับว่าเวลาทำงานนั้นเขาวางแผนกันด้วยวิธีคิดหลายวิธี เช่น การเอาปริมาตร (CBM) ของสินค้าที่จะจัดส่ง เทียบกับ CBM ของรถที่ใช้ในการจัดส่ง (CBM คือ Cubic Meter หรือ ลูกบากศ์เมตร) หรือจะใช้จำนวนกล่องในการประมาณ หรือจะเหนือกว่านั้น ก็ใช้โปรแกรม ลองเรียงของในรถเลยครับ ตามเกณฑ์น้ำหนักและความกว้างยาวสูง (Weight and Dimension) มีหลากหลายวิธีมากนะครับ….และที่ใช้กันประจำก็ ประมาณตามงานแต่ละวันครับ …(ล้อเล่นนะครับ)

แต่ก่อนจะไปประมาณจำนวนรถที่จะใช้นั้น ยังมีอีกเรื่องครับ..คือ ต้องไปดูว่า ร้านแต่ละร้านที่จะรับสินค้า รับกี่โมง มีกี่ร้านที่รับวันเดียวกัน..ใช้เวลาในการรับแต่ละร้านนานเท่าไหร่..ร้านต่อร้าน จะไกลแค่ไหน..เยอะแยะมากนะครับ ประมาทไม่ได้เชียว…และเมื่อประเมินเวลาและจำนวนรถที่ขึ้นงานได้แล้วนั้น ผู้ออกแบบส่วนใหญ่จะต้องคิดว่า ใช้เวลาในการลงของเท่าไหร่ และจะมีกี่ประตูดี…ไม่ใช่เล่นเลยนะครับ กับแค่การวางแผนรถขนส่ง…

ความร่วมมือที่ดีที่ทำให้การวางแผนรถเป็นไปได้ด้วยดีนั้น..หากบริษัทไหนมีระบบการจัดวางสินค้าหรือวางแผนนั้น การวัดขนาดกล่องสินค้า และน้ำหนักเป็นปัจจัยสำคัญมากนะครับ ยิ่งมีข้อมูลพวกนี้มากเท่าไหร่นั้น ความแม่นยำ ในการวางแผนจะดีขึ้น รวมทั้งทำให้เกิดประสิทธิผลในการจัดการรายจ่ายในส่วนขนส่งที่เหมาะสมมาก ๆ ครับ..

มองกลับมาที่ทีมคลัง เป็นยังไงบ้างครับ เราคงต้องตั้งคำถามว่า เราจะช่วยอะไรให้ทีมขนส่งสามารถทำงานได้ดีบ้าง…อย่างน้อย ๆ ก็หาข้อมูลของสินค้าที่ถูกต้องและรีบส่งมอบข้อมูลให้แกทีมขนส่งนะครับ หรืออย่างน้อยหากการประมาณช่วยได้ ก็จัดไปครับ ทีมงานทำงานได้ไว อะไร ๆ ก็ง่ายขึ้นครับ…

หาย หรือ หาไม่เจอ (Lost or Not Found) ในคลังสินค้านั้น มันสำคัญยังไง…

เรามารู้จักกันก่อนครับว่า สินค้าภายในคลังสินค้า (inventory) คือ สินค้าที่จะถูกนำไปจัดจ่ายหรือจำหน่ายสู่ท้องตลาด โดยสินค้านี้อาจถูกเก็บในคลังสินค้าของผู้ผลิต หรือคลังสินค้าของผู้ให้บริการ (3PLs – 3rd Party Logistics Service Provider)

แล้วสินค้าคงคลัง (inventory) เหล่านี้ สำคัญไฉน ก็คงบอกได้ง่าย ๆ ว่า ในมุมมองของแผนกที่แทบจะมีอิทธิพลที่สุดในองค์กร อันได้แก่ แผนก “บัญชี” แล้ว มันคือเม็ดเงินที่ลงทุนไปและรอคอยผลกำไรที่จะกลับมาคืนเข้าสู่องค์กรนั่นเอง สินค้าคงคลังจึงเป็นดั่งหัวใจขององค์กร ทุกความเสียหายและสูญหาย คือ ความสูญเสียทีเกิดกับองค์กรทั้งนั้น

ในภาษาเด็กคลังจะมีคำพูดติดปากว่า หาของไม่เจอ หรือ ของหาย กันบ่อยมาก มันเกิดขึ้นได้อย่างไรเล่า ในเมื่อเก็บเองกับมือ…

ผมจะขอเข้าสู่ตัวอย่างที่ชัดเจนแล้วกันนะครับ เพื่อให้เห็นภาพไปพร้อม ๆ กัน…

กรณีที่ผมยกนั้นคือ คลังสินค้าคลังนึง ที่รับบริการจัดเก็บและจัดจ่าย แก่ลูกค้าของผู้ว่าจ้าง อีกทีนึง โดยสินค้านั้นคือ “ยา” ที่ใช้สำหรับโรงพยาบาลและร้านค้า (ผมยกเคสที่สาหัสนิดนึงนะครับจะได้เห็นภาพกันชัดๆไปเลย)

มันเริ่มต้นเมื่อ หลายสิบปีที่แล้ว 3PLs เจ้าหนึ่งชนะการประมูล (Bidding) เพื่อ ให้บริการแก่ผู้ว่าจ้างในการจัดเก็บสินค้า จึงเริ่มจัดเตรียมพื้นที่และจัดเก็บสินค้าตามหลักการของคลังสินค้าในยุคนั้น มีทั้ง Location และระบบ WMS (Warehouse Management System) และสอนการขั้นตอนการทำงานภายในคลังให้แก่พนักงาน (Training) ได้อย่างครบถ้วน และเมื่อวันนั้นมาถึงสินค้าได้ถูกลำเลียงเข้าสู่คลังสินค้า (Stock Migration) และพนักงานเริ่มทำงานตามขั้นตอนที่ได้ร่ำเรียนมา อย่างรวดเร็ว ในตอนแรกนั้น ที่โล่ง ๆ มันก็ดูง่ายในการจัดเก็บ แต่เมื่อรถขนสินค้าคันถัดไป เข้ามาเรื่อย ๆ การจัดเก็บเริ่มไม่ง่าย พนักงานแต่ละคนต้องคิดและจัดเก็บ แต่หลายคนก็หลายความคิด การจัดเก็บที่ว่องไวจึงเกิดขึ้น พนักงานจัดเก็บสินค้าจนหมดสิ้นในแต่ละวัน

เมื่อสินค้าเข้าย่อมต้องจ่ายสินค้าออก (Outbound) ระหว่างที่มีการลำเลียงสินค้าเข้านั้น พนักงานธุรการ (Admin) ก็ได้รับคำสั่งจ่ายสินค้าจากผู้ว่าจ้าง และได้จัดเตรียมใบหยิบสินค้าเสร็จสิ้น (Picking Slip) ยื่นส่งแก่พนักงานหยิบสินค้า (Picker) และพนักงานหยิบสินค้าได้เข้าสู่คลังเพื่อไปหยิบสินค้า ให้หลังไปเพียงไม่นาที พนักงานหยิบสินค้ากลับมายังฝ่ายธุรการคลังอย่างเร่งรีบ และแจ้งว่า “หาของไม่เจอ” เพียงคำสั้น ๆ นี้อาจจะดูไม่น่าตกใจนะครับ ก็แค่ “หาของไม่เจอ” หรือ “ของหาย” และหัวหน้างานได้เข้าช่วยแก้ไขด้วยการสั่งงานหาสินค้าเพื่อจ่าย….หากแต่ยังคงหาสินค้าที่รหัสผลิต (Lot/Batch) ดังกล่าวไม่เจอ ปัญหาถัดไปจึงเริ่มเข้ามา เมื่อจัดส่งได้ไม่ทันเวลา ลูกค้าของผู้ว่าจ้างจึงเริ่มติดต่อมาเอง นั่นคือสัญญาณร้ายแล้ว เนื่องจากลูกค้าของผู้ว่าจ้างนั้น เป็น โรงพยาบาล และมีผู้ช่วยที่ต้องการใช้ยารออยู่…..สินค้าที่หาไม่เจอ หรือสินค้าหายนั้น ไม่ได้เกี่ยวแค่เรื่องเงินเสียแล้ว แต่เป็นเรื่องของชีวิตของคนไข้เสียแล้ว……

เป็นยังไงบ้างครับ ความร้ายแรงของ การ “หาของไม่เจอ” หรือ “ของหาย” ที่เด็กคลังเรียกกัน….

ผมมาเล่าเรื่องต่อดีกว่าครับ ในวิกฤตนั้น ไม่ได้แก้ง่าย ๆ เลยเพราะจะต้องระดมพนักงานเท่าที่มีหาของให้เจอ รวมทั้งต้องจัดเตรียมสินค้า วันแล้ววันเล่า “หาของไม่เจอ” หรือ “ของหาย” มันช่างกัดกินพลังงานและพลังความคิดในสมองของเรามาก ๆ ผลสุดท้ายคลังสินค้านั้น จึงต้องทำงาน 2 อย่างไปพร้อมกัน คือ การหาสินค้าเพื่อให้ส่งสินค้าให้แก่ลูกค้าของผู้ว่าจ้างแบบรายวัน และยังต้องแบ่งคนอีกส่วนนึงในการจัดสินค้าคงคลังให้อยู่ถูกต้องทั้งระบบและสินค้าจริง…ลองจินตนาการดูนะครับสินค้ากว่า 10,000 พาเลท จะต้องตรวจสอบ-จัดเรียง-จัดจ่าย แทบจะตลอดเวลานั้น กว่าจะครบถ้วนและจัดการได้เรียบร้อยนั้น ต้องใช้เวลาเท่าไหร่…ที่คลังนี้จัดการปัญหาด้วยความพยายามของทีมงานและใจที่สู้สุดแรงนั้น พวกเขาใช้เวลาถึง

“6 เดือน”…

ลองจินตนาการต่อนะครับว่า ผู้ที่รับผิดชอบในคลังสินค้านี้หรือผู้ที่เกี่ยวข้องนั้น จะต้องใช้แรงและความพยายามขนาดนั้น

“หาของไม่เจอ” หรือ “ของหาย” นั้นจึงเป็นปัญหาสำคัญ ที่จะต้องระวังป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นอย่างเด็ดขาดในคลังสินค้า

ปัญหาเหล่านี้เกิดขึ้นได้อย่างไร….

การจัดเก็บสินค้าที่ไม่เรียบร้อย
การหยิบจ่ายที่ไม่ตรงตามขั้นตอนและระบบ
การรับคืนสืนค้าที่ไม่จัดการในทันที
การนับสินค้าที่ไม่ซื่อสัตย์
การไม่บันทึกการจัดเก็บสินค้าเสียหายในทันที

เป็นต้น

หากคุณกำลังเรียนหรือเริ่มเข้าสู่การทำงานคลังสินค้านั้น โปรดระวังในส่วนนี้ให้ดีนะครับ เพราะมันอาจเป็นมัจจุราชร้าย สำหรับคนไข้ ได้เลยทีเดียว….

คลังสินค้าคืออะไร…(What warehouse is?)

ถ้าตามหนังสือ คงจะต้องบอกว่า ที่จัดเก็บสินค้าเพื่อจัดจำหน่ายจ่ายแก่ปลายทางที่ต้องการ แต่ผมคิดว่า ผมอยากจะอธิบายให้ลึกและเข้าใจง่าย พร้อมทั้งให้เห็นถึงความสำคัญของคลังสินค้านะครับ..

จริง ๆ แล้วเวลาเราจะจัดส่งสินค้าไปหาร้านค้าหรือปลายทาง ถ้าลองจินตนาการไปในอดีต จะพบว่า โรงงานเองนั้น ก็ส่งสินค้าไปยังร้านค้าโดยตรงเนื่องจากปริมาณการค้าขายที่มีจำนวนไม่มาก แต่ด้วยปริมาณความเจริญที่เพิ่มขึ้น เวลาที่จำกัด พื้นที่ที่ลดลงของร้าน การจัดส่งสินค้าด้วยวิธีเดิม ๆ ก็ค่อนข้างจะตอบสนองได้ยาก รวมทั้งผู้เล่นรายใหญ่ที่ส่งสินค้าให้ร้านก็มีปริมาณมากขึ้นตามความเจริญของสภาพเศรษฐกิจครับ.. เมื่อจำจะต้องส่งของให้ถึงมือลูกค้าให้ตรงเวลา หรือส่งเข้าโรงงานให้สอดคล้องกับสายการผลิตนั้น..การจะผลิตให้สอดคล้องกับความต้องการ จึงเป็นโจทย์ที่ยากมากสำหรับผู้หลิตหรือนำเข้าทั้งหลาย ดังนั้นจึงต้องมีช่องว่างระหว่างกันให้พอหมุนนั่นนี่ไปมาและจัดส่งได้ด้วย…ก็เลยเอาสินค้าเข้ามาเก็บไว้ในคลังก่อน…

คลังก็มีหลายแบบนะครับ ทั้งคลังสินค้า เก็บอาหาร เครื่องอุปโภค เครื่องใช้ไฟฟ้า เครื่องจักร ของแช่แข็งทั้งหลาย…จะเก็บสั้นๆแล้วรีบกระจาย หรือจะเก็บไว้เป็นปี แล้วค่อยๆ กระจายออกไป..แต่ที่สำคัญคือการวางแผน..ว่าสินค้าจะอยู่นานแค่ไหน หรือสินค้ากระจายยังไง..

ขั้นตอนในการทำงานของคลังหละมีอะไรบ้าง..หลัก ๆ หลายคนคงรู้อยู่แล้วว่า รับสินค้าเข้า และจ่ายสินค้าออก…แต่ยังมีอีกครับ..ทั้งการรับสินค้าคืน คัดแยกสินค้า ติดสติ๊กเกอร์ตามความต้องการของลูกค้า จัดกะเช้าของขวัญวันปีใหม่ กะจุ๊กกะจีก ทั้งหลาย..ทำกันหมดทุกอย่าง เพราะจะปล่อยในสินค้ามาอยู่เฉย ๆ ก้ดูจะเสียเวลาเปล่า ๆ ไป…

ทุกอย่างก็ดูจะเรียบง่าย จริง ๆ ก็คือการเอางานบางส่วนออกจากการผลิตมาทำ ทั้งการจัดเก็บและการเพิ่มมูลค่า (Value Added Service) แต่มีคำพูดของผู้บริหารชื่อดังของไปรษณีย์เยอรมัน ท่านกล่าวไว้ว่า ในอนาคต ธุรกิจคลังสินค้าจะหายไปจากระบบการจัดส่ง…ฟังแล้ว ไม่ใช่เป็นไปไม่ได้นะครับ มันก็พอจะมีสัญญาณให้เห็นในช่วงเวลาที่ท่านพูดอยู่ เช่น การที่โรงงานเริ่มลดกำลังการผลิตเนื่องจาก ความแม่นยำในการวางแผนการขายที่แม่นยำขึ้น, การเกิดขึ้นของผู้ประกอบการรายย่อย..เป็นต้น…

แต่เท่าที่สังเกตโลกก็ไม่เคยหยุดหมุนเช่นเคยครับ..การแพร่กระจายและเข้าถึงของเวบ Alibaba นั้น ทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงไม่เว้นแม้แต่คลังสินค้า..ก็ถูกเปลี่ยนรูปแบบไปพอควรเลยครับ เช่น เน้นการถ่ายผ่านสินค้าไปยังปลายทางอย่างรวดเร็วขึ้น..ความพร้อมที่จะขึ้นลงสินค้าให้แก่รถขนส่งแต่ละประเภท ผู้เล่นหลักในตลาดก็เปลี่ยนไป..จากคำพูดของผู้บริหารไปรษณีย์เยอรมันนะครับ..ผมว่า คลังสินค้าก็ยังคงมีอยู่ แต่ว่าการรองรับความต้องการคงเปลี่ยนไปแบบที่เราเองก็ต้องปรับตัวเหมือนกัน…

การทำงานในสายนี้มันก็แปลกนะครับ ไม่เน้นเป็นหุ่นยนต์ซะทีเดียว แต่เน้นพลิกแพลงให้สามารถจัดการสินค้าได้..คนคิดเอาตรงนี้มาทำเงินได้..เป็นการขายการเคลื่อนไหล (Transaction) ล้วน ๆ จริง ๆ ครับ จนมีคำติดปากว่า จับเสือมือเปล่าครับ..แต่เชื่อเถอะครับ ปืนกระสุน กับดักใช้หมดเลยครับ ใช้มือเปล่าคงจับไม่ไหว…555

เหมือนเรื่องเล่าไปเรื่อย ๆ นะครับ แต่แค่อยากมาเล่าให้อ่านดูครับ ว่ามุมมองของผมเป็นแบบนี้ มุมมองของคุณหละ มองคลังสินค้าเป็นยังไงในตอนนี้ ต่างวาระ ต่างภาพที่มองเห็น..

ราคาของความซื่อสัตย์ (The Price of Honest)

ณ ร้านอาหารแห่งหนึ่ง..กับคนสองคน

ก : “ไง ไม่ได้เจอกันนานเลยนะครับ”

ข : “สวัสดีครับ คุณ เป็นยังไงบ้างครับ”

ก : “ก็สบายดีนะ แล้วคุณหละ สบายดีไหม”

ข : “ก็ดีครับ คุณสั่งอาหารแล้วหรือยังครับ”

ก : “ผมสั่งแล้ว คุณสั่งเลย เดี๋ยวมากินด้วยกัน”

เมื่ออาหารในจานเริ่มเข้าปาก ก็ทำให้ทั้งสองคนนึกถึงวันเก่าที่เคยทำงานร่วมกันมา

ก : “คุณยังจะได้ไหมที่เราพบกันครั้งแรก..”

ข : “จำได้ครับ..ตอนนั้นผมเพิ่งเริ่มงานจากเด็กรายวันอยู่เลยครับ…”

ก : “ผมก็จำได้เหมือนกันนะ มันเป็นครั้งแรกที่ผมคิดว่าคุณก็เหมือนพนักงานรายวันทั่วไป..แต่ไม่จริงเลย คุณมีความขยันที่มากกว่าคนอื่นๆมาก..จนกระทั้งผมทำให้คุณกลายเป็นพนักงานประจำ รับสวัสดิการของพนักงานประจำ”

ข : “แต่แหมครับกว่าจะผ่านได้ ผมทำงานมากว่า 10 เดือนเลยนะครับ มันไม่ง่ายเลย”

ก : “นั่นสิ…มันไม่ง่ายเลย แต่คุณฉายแววจริง ๆ เด็กประจำที่มีอยู่ยังไม่ตั้งใจทำงานเท่าคุณเลย หรือว่า จริง ๆ คุณอาจจะแค่ทำงานให้ดีเพื่อทำให้คุณได้บรรจุก็ไม่รู้หนะ”

ข : “อะไรกันครับ (ติดตลก) ผมก็อยากมีชีวิตที่ดีนะครับ”

ก : “ผมล้อเล่นน่า…แต่เสียดายนะครับ วันเวลาผ่านไปแล้ว ผมอาจจะได้แค่ช่วยคุณด้วยการแนะนำให้คุณทำงานอย่างที่เคยทำ และพัฒนาต่อไปจนคุณไปเป็นหัวหน้างานได้..ผมต้องออกมาจากตรงนั้นก่อนคุณ ถึงทำให้ไม่มีเวลาดูแลคุณจนคุณต้องกลายเป็นแบบนี้..”

ข : “อย่าพูดถึงมันเลยครับ ผมก็เสียใจจนถึงทุกวันนี้”

บรรยายกาศจากความคุ้นเคย กลายเป็นความตึงเครียดแทน

ก : “จะว่าเคืองก็เคืองนะ ผมอุตส่าห์ ให้ความรู้และสอนคุณทุกอย่างเท่าที่เวลาผมจะมี เพื่อให้คุณเป็นกำลังของทีมงานต่อไป รวมทั้งอนาคตของคุณด้วย”

ข : “ผมเข้าใจครับ แต่ครั้งนั้นไม่ได้มีผมคนเดียวนะครับที่ทำ”

ก : “แล้วมันเกี่ยวกันไหมหละ ถ้าหากว่าคุณไม่ทำซะอย่าง มันจะเกิดเรื่องได้ยังไง คุณรู้ไหม วันที่เกิดเรื่อง มันมีเรื่องอีกเรื่องซ้อนกันอยู่…”

ข : “เรื่องอะไรหรอครับ..”

ก : “ผมได้รู้ข่าวมาว่า คุณกำลังจะได้เลื่อนขั้น..เป็นระดับหัวหน้างานจริง ๆ แล้ว เปลี่ยนสีเสื้อด้วยซ้ำ…”

ข : “จริงหรอครับ!” สีหน้าตกใจของชายหนุ่ม ไม่อาจปิดบังความรู้สึกดีใจที่ปนไปกับความผิดหวัง ได้เลย

ก : “แต่เรื่องที่พวกคุณทำไว้ มันเกิดเป็นคดีความขึ้นมาจนได้.. “

ข : “….”

ก : “ผมบอกคุณแล้วใช่ไหม ว่า…ถ้าลูกค้าไม่ยัดของเข้ามาในมือ “ห้ามรับ!”… ต่อให้ยื่นมากับมือ ยังต้องชั่งใจเลยว่าจะรับดีไหม”

ข : “จำได้ครับ……” เสียงอ่อยของชายหนุ่มที่ให้คู่สนทนารู้เลยว่า เขาเสียใจอย่างมาก

ก : “คุณจำได้ไหม คุณเคยบอกกับผม ว่าอยากให้ลูกเห็นคุณในวันที่เขาโตว่าคุณเจริญก้าวหน้าในชีวิตการงานขนาดไหน…”

ข : “ครับ…”

ก : “แต่คุณทำมันพังเพราะเพียงของที่ไม่มีมูลค่าเลยแม้นแต่นิดเดียว”

ข : “…แต่มันเป็นของที่ลูกค้าคืนมาแล้วนะครับ ไม่มีมูลค่าและรอไปทำลายทิ้งแล้วนะครับ.. คนอื่นก็ทำกัน ทำไมผมถึงโดนคนเดียวหละ”

ก : “คุณรู้ได้ยังไงว่า คนอื่นไม่โดน…แต่สุดท้าย “ต้นคิด” ก็ลอยนวลไปไง คุณคือ “แพะรับบาป” ในที่สุด…”

ข : “…ผมไม่คิดว่ามันจะเกิดเรื่องแบบนี้ขึ้นครับ…”

ก : “อย่างที่พี่ผู้จัดการคนก่อนเคยสอนพวกเราไง… ถ้า “ขอ” เท่ากับ -1 ถ้า “ทำได้ดี” เสมอตัว..ถ้า “มอบสิ่งที่เหนือคาดให้ลูกค้า” จะได้ +1 คุณจำได้ไหม.. แต่นี่คุณทำแบบนี้ มันใช่แล้วหรอ ไม่มีทั้ง ลบ ศูนย์ บวก เลย แต่มันเรียกว่า ผิดเลย..”

ข : “…”

ก : “เอาเถอะ ยังไงเรื่องราวมันผ่านไปแล้ว คุณก็ได้รับผลนั้นไปแล้ว ผมหวังแค่ว่า คุณจะจำไว้นะ ว่า… “หากมิอยากให้ใครรู้ก็มิพึงกระทำ” …อันนี้ผมได้จากโกวเล้งเลย…โชคดีแค่ไหนแล้วที่ไม่เสียอนาคตไปมากกว่านี้”

ข : “ครับ…”

แล้วชายหนุ่มที่เอาแต่พูดก็ยื่นหนังสือเล่มหนึ่งในแก่ชายหนุ่มผู้เสียใจในอดีต
ข : “นี่มันหนังสืออะไรครับ…. “คนไทยฉลาดการเงิน” มันเอาไปทำอะไรครับ..”

ก : “ชื่อมันก็บอกอยู่แล้ว คุณลองอ่านดูแล้วกันนะครับ แล้วมีโอกาส อย่าลืมไปดูคลิปใน ยูทูป “มูลนิธิคนไทยฉลาดการเงิน” นะครับ มันช่วยคุณได้จริง ๆ อย่างน้อยก็เลิกฟุ้งซ่าน และจะมีแนวทางชัดเจน ชีวิตคุณอาจจะไม่ได้ไปถึงฝันในช่วงเวลานี้ แต่อนาคตคุณจะดีขึ้นได้ ถ้าเข้าใจหลักการ และวางตัวใหม่…ไม่มีอะไรสายเกินแก้นะ ลองดู มีอะไรโทรมาหาผมได้เสมอนะ เงินไม่มีให้ เลี้ยงข้าวได้ แนะนำได้ ฮ่าๆๆๆ”

ข : “ฮ่าๆๆๆ ดีครับ ผมจะรีบศึกษาแล้วติดตรงไหนมาถามนะครับ”

ก : “ผมรอคุณอยู่นะ…เสียดายความสามารถจริง ๆ ถ้าวันนั้น คุณไม่ทำเรื่องนั้นหละก็ ป่านนี้เราใส่เสื้อสีเดียวกันไปแล้ว…”

ข : “ครับ ผมผิดหวังในตัวเองมากครับ ทุกวันนี้ผมต้องไปเป็นเด็กรายวัน ไม่รู้ว่าจะมีนยแบบคุณอีกไหม…”

ก : “ถือว่าผมทำบุญแล้วกัน ใช่ว่าผมจะเอาตัวรอดได้ดีกว่าคุณสักเท่าไหร่ เป็นหัวหน้างาน ก็ต้องทำงานมากขึ้น รับผิดชอบมากขึ้น ก็ไม่มีเวลาส่วนตัวเท่าเดิม ความเครียดเพิ่ม บางทีเป็นอย่างที่คุณเป็นอาจจะดีก็ได้นะ ผมมาคิด ๆ เลยคิดว่า ถ้าคุณรู้เรื่องการเงินต่อให้คุณมารายได้เป็นรายวัน แต่ถ้าวางแผนดี ๆ ก็ไปต่อได้นะ..”

ข : “ขอบคุณครับ”

อาหารบนโต๊ะหมดแล้ว แต่บทสนทนายังคงดำเนินต่อไป…

หวังว่า “เรื่องราว” นี้ จะช่วยให้พอนึกภาพออกแบบชัด ๆ นะครับ ว่า “ความซื่อสัตย์” จริง ๆ แล้วไม่ได้ชัดเจนอะไรมาก จับต้องไม่ได้ แต่มันผลักดันคุณได้ดีทีเดียว…ที่สำคัญเรื่องนี้ Base on True Story นะครับ..แต่มันยังคงเป็นวัฏจักรที่ไม่มีวันจน เกิดขึ้นแล้วและก็ยังจะมีเกิดขึ้นมาอีก

กระต่ายกับเต่า (Rabbit vs Turtle)

ทุกวันนี้ เราคงได้ยินชื่อ Kerry Express เป็นเจ้าขนส่งหลัก ๆ สำหรับส่งจากบุคคลถึงบุคคล หรือเรียกว่า พัสดุ (Parcel) นั่นเอง..แล้ว Kerry Express ทำงานกันยังไง ในส่วนของคลังสินค้า ไม่ได้ต้องการอะไรมากไปกว่า การให้ระบบช่วยเหลือในการจัดระเบียบในแต่ละวันตามความเร่งรีบ..จัดเส้นทางการจัดส่ง แล้วพนักงานก็จัดเรียงสินค้าตามความเร่งด้วยนั้น โดนวิธีคิดง่ายๆ คือ ทำยังไงให้สินค้าที่ฝากส่งทั้งหลายนี้หมดจากคลังโดยที่ไม่มีอะไรตกหล่น…วิธีการที่รับสินค้ามาและวจัดส่งเลยโดยไม่ต้องมานั่งจัดการ มันจะเรียกว่า Flow Thru Model (กิจกรรมหลัก ๆ คือการรับและส่งต่อ)

ลองมองย้อนกลับไปนะครับ..ในประเทศเรามีกิจการที่คล้าย ๆ กับแบบนี้อยู่นะครับ เรียกว่า “ไปรษณีย์ไทย” (Thaipost) ซึ่งรูปแบบการจัดการไม่แตกต่างกันนะครับ รวมทั้งมีโครงข่ายที่ใหญ่มากรองรับแทบจะทุกอณูของประเทศไทยทั้งของสถานีของไปรษณีย์ไทยเอง และ เคาท์เตอร์ต่าง ๆ ที่ให้บริการเสมอมีไปรษณีย์ไทยอยู่ใกล้ตัวคุณ ..หากแต่ระยะเวลาที่ผ่านมากลับเกิดการเปลี่ยนแปลงในช่วงสั้น ๆ นี้ค่อนข้างเยอะ เช่น การมีคู่แข่งอย่าง Kerry Express หรือ การแบ่งทีมงานของตัวเองออกไปสร้างกิจการใหม่อย่าง THPD Logistics ซึ่งเป็นการทำงานแบบ B-to-B (Business to Business) ซึ่งลูกค้าก็มีแบบรัฐวิสาหกิจ และเอกชน แต่การเติบโตของกิจการยังไม่อยู่ในสัดส่วนที่ชัดเจน…ต้องมาดูกันต่อไปว่า ภาพรวมของกิจการไปรษณีย์นั้น จะดีขึ้นแบบพุ่งทะยานหรือเพียงค่อย ๆ โตอย่างที่ผ่านมา…

ในมุมกลับ ก่อนที่ Kerry Express จะมาขยายใหญ่แบบนี้นั้น Kerry ก็มีบริษัท Logistics (B-to-B) เหมือนกับเจ้าอื่น ๆ แต่ก็มีภาวะที่กดตัวลดเมื่อเทียบกับ Kerry Express ที่ขยายใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ.. ภาพทั้งสองภาพสะท้อนถึงความเปลี่ยนแปลงที่ชัดเจน ว่า การเปลี่ยนเกมของรูปแบบธุรกิจนั้น ส่งผลต่อการขยายตัวและความอยู่รอดขององค์กรอย่างเห็นได้ชัด..ทั้งจากการโตของ Kerry Express ด้วยการร่วมงานกับ Lazada ที่ผ่าน ๆ มาและยังบุกตลาดการส่งด่วนทั้งจุดรับของบนสถานีรถไฟฟ้า หรือจุดต่าง ๆ ในเมือง ก็เป็นการสร้างฐานกำลังและโครงข่ายสำคัญที่ต้องใช้ทุนไม่น้อยทีเดียว….

ด้วยการโตขึ้นของตลาดการค้าออนไลน์ (E-Commerce) ก็เป็นตัวขับชั้นดีที่จะอยู่ในช่วง “น้ำขึ้นให้รีบตัก” ของกิจการส่งด่วนเหล่านี้….การจะวัดกันอาจจะมองเห็นว่าโตทั้งคู่ แต่การโตนั้น ก็มีหลากหลายนะครับ..ทั้งการรองรับกิจการโครงข่ายการค้าใหญ่ ๆ หรือ SME ดังนั้นระยะพิสูจน์กระต่ายกับเต่า เริ่มขึ้นแล้วครับ…และยังมีความสนุกอีกมากมายให้เห็นในกิจการการส่งด่วนแบบนี้ครับ..

แต่การตลาดเหล่านี้ก็ยังมีคู่แข่งแบบทางตรง เช่น DHL, SCG Express, TNT Express หรือ ทางอ้อมอีกหลายทางเลือกเกิดขึ้นนะครับ เช่น LINE Man, Grab และอื่นๆ ครับ… หนทางยังอีกยาวไกล แต่ในระยะเวลาอันสั้นนี้ การขยายพลังการจัดส่งและรองรับความเปลี่ยนแปลงคือโจทย์สำคัญอย่างยิ่ง

สำหรับ “ไปรษณีย์ไทย” นั้นเป็นกิจการของคนไทย ก็คงต้องแอบเชียร์อยู่แล้วครับ..ไทยแลนด์สู้ๆ ปู๊นๆ ฉึก-กะ-ฉักๆ